Terapia Mentalizacji (MBT) i Systemowa w terapii par – Jak zrozumienie emocji wzmacnia związek?

Terapia Mentalizacji (MBT) i Systemowa w terapii par – Jak zrozumienie emocji wzmacnia związek?

Współczesne związki coraz częściej doświadczają napięć, nieporozumień i emocjonalnych oddaleń. W obliczu tych trudności wiele par szuka profesjonalnej pomocy. Dwa skuteczne podejścia terapeutyczne, które wspierają pary w budowaniu trwałych i zdrowych więzi, to terapia oparta na mentalizacji (MBT) oraz terapia systemowa. Oba nurty pomagają partnerom lepiej zrozumieć siebie nawzajem, emocje, zachowania i mechanizmy powtarzające się w ich relacji. W tym artykule wyjaśniamy, na czym polegają te podejścia i jak ich połączenie może realnie wpłynąć na poprawę relacji.

Czym jest terapia mentalizacji (MBT) i jak działa?

Terapia oparta na mentalizacji (MBT), czyli Mentalization Based Treatment, została opracowana przez Petera Fonagy’ego i Antony’ego Batemana w kontekście leczenia zaburzeń osobowości, w szczególności borderline. Z czasem jej zastosowanie rozszerzono na inne formy pracy terapeutycznej, w tym na terapię par i terapię rodzinną.

Głównym celem MBT jest rozwijanie umiejętności rozumienia obserwowalnych działań innych osób poprzez odwoływanie się do ich stanów wewnętrznych – myśli, uczuć, motywacji i intencji. Mówiąc prościej, MBT pomaga „czytać” zjawiska psychiczne zachodzące u siebie i u partnera, co przekłada się na większe zrozumienie emocji, lepszą ich regulację i wzrost poczucia trwałości relacji.

W kontekście terapii par, MBT skupia się na rozwijaniu refleksyjnego myślenia i zatrzymywaniu automatycznych, impulsywnych reakcji emocjonalnych. Poprzez wzmocnienie zdolności mentalizacji, partnerzy uczą się interpretować swoje zachowania i emocje w bardziej zrównoważony sposób. Sesje terapeutyczne wspierają również w lepszym kontrolowaniu zachowań i sprzyjają odbudowaniu relacji w przypadkach, gdzie wcześniej dominowały zaburzenia, uzależnienia czy głęboko zakorzenione schematy.

Jakie problemy w związku można rozwiązać dzięki MBT?

Terapia oparta na mentalizacji okazuje się skuteczna w kontekście par zmagających się z silnymi napięciami, częstymi konfliktami, brakiem zaufania i trudnością w wyrażaniu emocji. Jej zastosowanie jest również pomocne w przypadku zaburzeń zachowania, uzależnień czy współwystępujących zaburzeń osobowości. Zakres MBT pomaga zatrzymać eskalację kłótni, uczy rozpoznawania intencji drugiej osoby oraz wspiera proces zrozumienia nie tylko własnych reakcji, ale także emocji i myśli partnera.

Dzięki rozwijaniu zdolności do mentalizacji partnerzy zyskują umiejętność tworzenia bezpośredniego wpływu na swoje relacje poprzez refleksyjne reagowanie. Terapia ta może być pomocna również wtedy, gdy jeden z partnerów doświadcza zaburzenia odżywiania, zaburzeń nastroju czy objawów z kręgu zaburzeń lękowych, ponieważ dąży do poprawy zdrowia psychicznego.

Terapia systemowa – na czym polega?

Terapia systemowa to podejście, które koncentruje się na analizie relacji i wzorców komunikacyjnych w ramach systemu, którym najczęściej jest para, rodzina lub inna grupa funkcjonująca razem. Podstawowe założenie tej terapii mówi, że zachowanie jednej osoby należy rozumieć w kontekście całego systemu, a nie wyłącznie jako problem jednostki.

Terapia systemowa zakłada, że każdy członek systemu ma wpływ na pozostałych, a problemy emocjonalne czy zachowania są konsekwencją dynamicznych interakcji między członkami rodziny lub partnerami. Terapia ta wykorzystuje różnorodne techniki, takie jak genogram, mapy relacji czy analiza ról pełnionych w rodzinie.

Jak przebiega terapia systemowa?

Terapia systemowa to zwykle cykliczne sesje, w których terapeuta pomaga uczestnikom przyjrzeć się wzorcom funkcjonowania w systemie, wspiera ich w identyfikowaniu problematycznych zachowań oraz uczy nowych sposobów reagowania. Spotkania mogą mieć formę indywidualną lub grupową i angażować zarówno pojedyncze osoby, jak i wszystkich członków rodziny.

Terapia systemowa w praktyce – jak zmienia dynamikę związku?

W praktyce terapia systemowa pomaga parom zrozumieć wzorce, które nieświadomie powielają, przepracować konflikty i lepiej wyrażać potrzeby. Podejście systemowe ułatwia odkrywanie mechanizmów, które prowadzą do powtarzających się trudności i uczy, jak te schematy można zmienić. Dzięki pracy nad relacjami, członkowie rodziny uczą się wprowadzać nowe sposoby komunikacji, wyznaczać granice i wspólnie pracować nad wprowadzeniem zmian.

Terapia ta przynosi efekty nie tylko w relacjach partnerskich, ale także w kontekście terapii rodzinnej, kiedy problemy jednej osoby wpływają na funkcjonowanie całego systemu. W wielu przypadkach umożliwia budowanie nowych podstaw relacji opartych na wzajemnym zrozumieniu i współpracy.

Połączenie MBT i terapii systemowej w terapii par

Zarówno terapia oparta na mentalizacji, jak i terapia systemowa oferują unikalne, komplementarne podejścia do pracy z parami i rodzinami. MBT skupia się na rozwijaniu umiejętności rozumienia emocji i intencji – zarówno własnych, jak i partnera – natomiast terapia systemowa pozwala zrozumieć relacje w kontekście systemu, w jakim funkcjonuje para lub grupa.

Połączenie tych dwóch metod umożliwia holistyczne spojrzenie na związek: od pracy nad regulacją emocji, przez zrozumienie siebie i drugiego człowieka, aż po analizę wpływu środowiska, doświadczeń rodzinnych czy ról społecznych. Wspólna praca nad zmianą sposobu reagowania, kontrolowaniem zachowań oraz przepracowaniem trudnych doświadczeń pozwala nie tylko rozwiązywać bieżące problemy, ale również budować trwalsze, bardziej satysfakcjonujące relacje.

Terapia MBT i systemowa stają się więc coraz częściej wybieranymi rodzajami terapii przez pary i rodziny, które szukają nie tylko krótkoterminowej poprawy, ale chcą głęboko zrozumieć swoje relacje i stworzyć trwałą zmianę.

Źródła:

A. Szczepaniak, G. Byrne, K. Putz & A. Milik-Brzezińska, „Coś mnie tu ciągnie…” – obraz budzącego się epistemicznego zaufania w terapii grupowej opartej na mentalizacji w programie Rodzic jak latarnia morska (2022). Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 21(3), 63–80., Data dostępu: 10.04.2025r.

M. Wasilewska, Zadania psychologa-praktyka w terapii rodzin i par w gabinecie prywatnym (2019)., Data dostępu: 10.04.2025r.

A. W. Bateman, Mentalization-based treatment (2022)., Data dostępu: 10.04.2025r.

E. Asen & P. Fonagy, Mentalization in systemic therapy and its empirical evidence (2020). Systemic Research in Individual, Couple, and Family Therapy and Counseling, 207–221., Data dostępu: 10.04.2025r.