Depersonalizacja to doświadczenie, które trudno wyrazić słowami – osoby jej doświadczające często mówią o poczuciu oderwania od samego siebie, wrażeniu funkcjonowania „jakby zza szyby” lub obserwowaniu swojego życia z zewnątrz. Choć dla wielu może to brzmieć abstrakcyjnie, poczucie obcości wobec własnej osoby to realne zaburzenie psychiczne, wymagające zrozumienia i wsparcia. W tym artykule przyjrzymy się, czym jest depersonalizacja, jakie daje objawy, skąd się bierze oraz jak można wspierać osoby z tym problemem.
Co to jest depersonalizacja?
Depersonalizacja to jedno z zaburzeń dysocjacyjnych, w którym osoba doświadczająca ma wrażenie oderwania od własnych emocji, ciała czy myśli. Z perspektywy klasyfikacji zaburzeń psychicznych – zarówno w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, jak i DSM-5 – stan ten może być samodzielnym zaburzeniem (zespół depersonalizacji), ale też objawem towarzyszącym innym problemom psychicznym, takim jak zaburzenia lękowe, depresyjne czy zespół stresu pourazowego.
Jakie są główne przyczyny depersonalizacji?
Wrażenie depersonalizacji może pojawić się w wyniku silnego stresu, traumatycznego przeżycia, przemęczenia, a także po zażyciu substancji psychoaktywnych. Nierzadko też towarzyszy osobom cierpiącym na zaburzenia nerwicowe, zaburzenia psychotyczne czy choroby somatyczne. Kluczowe jest jednak to, że osoba doświadczająca depersonalizacji zachowuje świadomość, że jej odczucia są subiektywne i nie odpowiadają rzeczywistości – odróżnia to ten stan od np. psychozy.
Objawy depersonalizacji – jak rozpoznać ten stan?
Objawy zespołu depersonalizacji są różnorodne, ale łączy je wspólna cecha: poczucie nierealności względem siebie. Może to obejmować m.in. uczucie bycia odłączonym od własnego ciała, wrażenie obserwowania siebie z zewnątrz, brak dostępu do emocji lub ich spłycenie. Osoba doświadczająca depersonalizacji może mieć też trudność w precyzyjnym opisaniu swoich wspomnień, które wydają się pozbawione naturalności lub emocjonalnej głębi.
Wśród objawów depersonalizacji często pojawia się:
-
uczucie odrealnienia ciała,
-
poczucie obcości wobec własnych myśli,
-
trudność w odczuwaniu emocji,
-
wrażenie funkcjonowania w trybie „automatycznym”,
-
świadomość nierealności własnych odczuć.
Niektóre osoby doświadczające depersonalizacji mówią także o nagłych epizodach tego stanu, często połączonych z napięciem emocjonalnym, zmęczeniem czy sytuacją stresową.
Depersonalizacja a derealizacja – czym się różnią te dwa zjawiska?
Choć depersonalizacja i derealizacja często współwystępują, są to dwa odrębne doświadczenia. Depersonalizacja odnosi się do odczuć związanych z samym sobą – np. uczucie oderwania, brak kontroli nad własnym ciałem, emocjami lub myślami. Derealizacja natomiast dotyczy świata zewnętrznego – osoba odczuwa zniekształcenia otoczenia, jego nierealność, pozbawienie głębi czy kolorów.
W klasyfikacji zaburzeń psychicznych funkcjonuje pojęcie zespołu depersonalizacji derealizacji, gdzie oba stany występują jednocześnie. Ich objawy mogą się nasilać pod wpływem stresu, zmęczenia lub jednoczesnym wzroście poziomu adrenaliny. Zespół objawów często prowadzi do poczucia zagubienia i trudności w codziennym funkcjonowaniu.
Jak się pozbyć depersonalizacji? Możliwe formy terapii i leczenia
Leczenie zespołu depersonalizacji zależy od przyczyn i nasilenia objawów. W niektórych przypadkach wystarczy psychoedukacja i krótkoterminowe wsparcie psychologiczne. W innych – zwłaszcza gdy depersonalizacja jest związana z zaburzeniami lękowymi, depresją czy PTSD – niezbędne może być długoterminowe leczenie.
Najczęściej stosowane metody leczenia psychoterapeutycznego obejmują:
-
terapię poznawczo-behawioralną – pomocną w rozpoznawaniu i modyfikacji zniekształconych przekonań,
-
terapię psychodynamiczną – skupiającą się na nieuświadomionych konfliktach i doświadczeniach,
-
leczenie farmakologiczne – stosowane w przypadku współistnienia innych zaburzeń psychicznych,
-
techniki relaksacyjne i ćwiczenia oddechowe – wspierające regulację napięcia i stresu.
Ważne, by leczenie depersonalizacji było dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, a proces diagnostyczny uwzględniał różnicowanie zaburzeń dysocjacyjnych od innych zaburzeń psychicznych.
Jak radzić sobie z depersonalizacją na co dzień?
Oprócz profesjonalnego leczenia, warto znać sposoby radzenia sobie z depersonalizacją w codziennym życiu. Pomocne mogą być:
-
utrzymywanie stałego rytmu dnia i regularna aktywność fizyczna,
-
techniki redukcji stresu – jak medytacja, joga, ćwiczenia oddechowe,
-
utrzymywanie kontaktu z bliskimi,
-
ograniczenie używek i substancji psychoaktywnych,
-
dziennik emocji i refleksji, który pozwala lepiej rozumieć swoje stany psychiczne.
Ważne jest też, aby osoba doświadczająca derealizacji czy depersonalizacji nie oceniała siebie surowo i szukała wsparcia – zarówno specjalistycznego, jak i społecznego.
W jaki sposób wspierać bliską osobę z depersonalizacją?
Wsparcie bliskich może mieć kluczowe znaczenie dla osoby doświadczającej depersonalizacji. Przede wszystkim warto nie umniejszać jej doświadczeń, nawet jeśli są trudne do zrozumienia. Okazywanie cierpliwości i empatii buduje poczucie bezpieczeństwa i może zachęcić do dalszego dzielenia się przeżyciami. Dobrym krokiem jest również delikatne zachęcanie do kontaktu ze specjalistą – bez wywierania presji czy oceny. Pomocne może być wsparcie w organizacji codziennych obowiązków, które w okresie nasilenia objawów bywają przytłaczające. Niezwykle ważna jest też emocjonalna obecność – bycie dostępnym, gotowym do wysłuchania, a jednocześnie akceptującym milczenie czy wycofanie.
Zrozumienie, że depersonalizacja nie jest wyborem ani przesadą, a realnym objawem psychicznego cierpienia, jest pierwszym krokiem do udzielenia realnej pomocy.
Źródła:
W. Sterna & R. Sterna, Depersonalizacja/derealizacja—zespół objawów czy odrębne zaburzenie? (2018). Psychiatria, 15(1), 26-34., Data dostępu: 28.05.2025r.
R. Tomalski & I. J. Pietkiewicz, Depersonalizacja–klucz do zrozumienia złożoności zjawisk dysocjacyjnych (2022). Journal of Psychiatry & Clinical Psychology/Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 22(3)., Data dostępu: 28.05.2025r.
M. L. Phillips, N. Medford, C. Senior, E. T. Bullmore, J. Suckling, M. J. Brammer, ... & A. S. David, Depersonalization disorder: thinking without feeling (2001). Psychiatry Research: Neuroimaging, 108(3), 145-160., Data dostępu: 28.05.2025r.
Kopiuj link
