Zaburzenia osobowości u nastolatków - czy można je diagnozować?

Najczęstsze przyczyny zaburzeń osobowości u nastolatków

Przyczyny rozwoju zaburzeń osobowości są złożone i wynikają z połączenia czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Duże znaczenie mają doświadczenia z okresu dzieciństwa i wczesnej młodości, takie jak przemoc fizyczna, psychiczna czy seksualna, zaniedbania emocjonalne, brak poczucia bezpieczeństwa, czy nieprawidłowe wzorce wychowawcze. Do wystąpienia zaburzeń osobowości zalicza się też zaburzenia psychiczne u rodziców, zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, a także uzależnienia w rodzinie.

Objawy i zachowania nastolatków z zaburzeniami osobowości

Nastolatkowie z zaburzeniami osobowości mogą przejawiać niestabilność emocjonalną, impulsywność, problemy w relacjach społecznych, a także zachowania autodestrukcyjne. Typowe są trudności z regulacją emocji, uczucie pustki, niskie poczucie własnej wartości, a w niektórych przypadkach pojawiają się objawy psychotyczne. Występują również nawracające zachowania ryzykowne, konflikty z prawem, czy uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Rodzaje zaburzeń osobowości według ICD-11

ICD-11 wprowadza bardziej elastyczne podejście do diagnozowania zaburzeń, uwzględniając ich nasilenie i specyfikę. Rozpoznanie zaburzeń osobowości u młodzieży wymaga wnikliwej obserwacji i współpracy z profesjonalistami.

Do najczęściej diagnozowanych u nastolatków należą osobowość chwiejna emocjonalnie (w tym zaburzenie osobowości typu borderline), osobowość narcystyczna, unikająca, zależna, a także antyspołeczna. Nowa klasyfikacja pozwala na diagnozowanie w okresie dorastania, jeśli wzorzec zachowań jest utrwalony i powoduje poważne trudności w funkcjonowaniu.

Jak wygląda diagnoza zaburzeń osobowości u nastolatka?

Diagnoza zaburzeń osobowości u nastolatków wymaga szczególnej ostrożności i wieloetapowej oceny, tak by nie przypisać dziecku innego zaburzenia psychicznego.

Uwzględnia się wywiad kliniczny z pacjentem i rodziną, obserwację zachowań, testy psychologiczne oraz analizę dotychczasowego funkcjonowania. Ważne jest, aby odróżnić objawy zaburzeń osobowości od typowych zachowań okresu dojrzewania. ICD-11 umożliwia diagnozę, jeśli objawy utrzymują się przez co najmniej dwa lata i są obecne w różnych obszarach życia.

Kiedy warto sięgnąć po pomoc specjalisty? Leczenie zaburzeń osobowości

Pomoc specjalisty warto rozważyć, gdy nastolatek przejawia przewlekłe trudności w relacjach społecznych, niestabilność emocjonalną, zachowania autodestrukcyjne, próby samobójcze, czy poważne problemy z kontrolą impulsów. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie mogą zapobiec pogłębianiu się problemów w dorosłym życiu.

Jak wygląda leczenie zaburzeń osobowości u dzieci i młodzieży?

Wsparcie dla nastolatka powinno obejmować psychoterapię *(np. terapię poznawczo-behawioralną, terapię skoncentrowaną na schematach czy terapię dialektyczno-behawioralną), *wsparcie rodziny, a w niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne. Kluczowe jest budowanie poczucia bezpieczeństwa, stabilności emocjonalnej oraz nauka skutecznych strategii radzenia sobie z emocjami.

Diagnozowanie zaburzeń osobowości u nastolatków jest możliwe, a wczesne rozpoznanie i interwencja mogą znacznie poprawić rokowania i jakość życia młodej osoby.

Źródła:

K. Lenkiewicz, T. Srebnicki A. Bryńska, Zaburzenia osobowości u młodzieży (2015). Psychiatr. Pol, 49(4), 757-764., Data dostępu: 12.08.2025r.

J. Heitzman, B. Łoza, W. Kosmowski, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych: koncepcyjne założenia ICD-11 (2011)., Data dostępu: 12.08.2025r.

J. Gliwka, L. Szewczyk, Poziom i rodzaje agresji u nastolatków z zaburzeniami psychicznymi (2016). Aspekty zdrowia i choroby, 1(4)., Data dostępu: 12.08.2025r.