Sen to jedna z podstawowych potrzeb biologicznych organizmu. Jednak coraz więcej osób zmaga się z problemami ze snem, które mogą prowadzić do pogorszenia jakości życia, zdrowia i codziennego funkcjonowania. Bezsenność, uznawana za jedno z najczęściej występujących zaburzeń snu, często pozostaje bagatelizowana, co zwiększa ryzyko jej przewlekłego charakteru. W tym artykule dowiesz się, skąd bierze się bezsenność, jak ją rozpoznać oraz jak skutecznie radzić sobie z tym problemem.
Najczęstsze przyczyny bezsenności
Bezsenność może mieć wiele przyczyn, a ich poznanie jest kluczowe w skutecznym leczeniu bezsenności. Do najczęstszych z nich należą:
-
choroby somatyczne, takie jak choroby tarczycy, choroby reumatyczne czy choroby układu nerwowego,
-
zaburzenia psychiczne, w tym zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju,
-
przyjmowanie substancji psychoaktywnych, np. alkoholu, nikotyny lub kofeiny,
-
zła higiena snu, nieregularne godziny zasypiania i budzenia się,
-
zaburzenia rytmu okołodobowego, np. wynikające z pracy zmianowej,
-
pierwotne zaburzenia snu, np. obturacyjny bezdech senny czy zespół niespokojnych nóg,
-
stres i przewlekłe napięcie psychiczne.
Częstą przyczyną bezsenności są także czynniki środowiskowe, takie jak hałas, nieodpowiednie warunki snu lub zmiana otoczenia. W przypadku bezsenności wtórnej problemy ze snem pojawiają się jako objaw innego schorzenia lub skutków ubocznych leków.
Objawy i skutki przewlekłej bezsenności
Bezsenność przewlekła to nie tylko trudności z zasypianiem. Wśród objawów bezsenności wyróżnia się:
-
trudności z utrzymaniem snu,
-
zbyt wczesne budzenie się,
-
wrażenie niskiej jakości snu,
-
częste wybudzanie w nocy,
-
wczesne budzenie się i niemożność ponownego zaśnięcia,
-
ogólne złe samopoczucie,
-
zmęczenie i brak energii w ciągu dnia,
-
zaburzenia koncentracji i pamięci,
-
obniżenie nastroju i pogorszenie życia seksualnego.
Chroniczna bezsenność negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne, zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, oraz chorób somatycznych, m.in. choroby serca czy choroby neurologiczne. Niedobór snu może również pogarszać funkcjonowanie w ciągu dnia i prowadzić do utraty motywacji oraz obniżenia jakości życia.
Jak diagnozuje się bezsenność?
Diagnostyka bezsenności opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie lekarskim. Lekarz rodzinny, terapeuta lub specjalista z poradni leczenia zaburzeń snu zbiera informacje o charakterze i czasie trwania objawów bezsenności, stylu życia oraz możliwych przyczynach zaburzenia.
Celem jest wykluczenie innych chorób, takich jak zaburzenia oddychania podczas snu, choroby neurologiczne, choroby autoimmunologiczne czy choroby somatyczne. Istotne jest również zidentyfikowanie czynników psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe czy zaburzenia nastroju.
W niektórych przypadkach pomocne mogą być badania polisomnograficzne lub aktygraficzne, a także prowadzenie dzienniczka snu, który pozwala ocenić jakość snu, czas trwania snu i przestrzeganie zasad higieny snu.
Ateńska skala bezsenności — na czym polega?
Ateńska skala bezsenności (AIS) to jedno z narzędzi wykorzystywanych w diagnostyce bezsenności. Skala ta pozwala w prosty sposób ocenić objawy bezsenności na podstawie kryteriów ICD-10.
AIS składa się z ośmiu pytań dotyczących trudności z zasypianiem, utrzymaniem snu, wczesnego budzenia się, czasu snu, jakości snu oraz wpływu bezsenności na funkcjonowanie w ciągu dnia. Wynik powyżej 8 punktów może wskazywać na bezsenność przewlekłą i stanowi podstawę do dalszej diagnostyki i leczenia.
Polska wersja AIS została sprawdzona i zatwierdzona, wykazując wysoką czułość i swoistość, dzięki czemu jest skutecznym narzędziem wspierającym rozpoznanie bezsenności.
Jak leczyć bezsenność — metody i zalecenia
Leczenie bezsenności zależy od jej przyczyny i nasilenia objawów. W przypadku bezsenności krótkotrwałej często wystarcza poprawa higieny snu oraz ograniczenie czynników zakłócających sen.
Zalecenia dotyczące higieny snu obejmują:
-
regularne godziny snu i budzenia się,
-
unikanie drzemek w ciągu dnia,
-
ograniczenie kofeiny, alkoholu i substancji psychoaktywnych,
-
zapewnienie komfortowych warunków snu,
-
ograniczenie ekspozycji na światło niebieskie przed snem,
-
unikanie wzmożonej aktywności fizycznej i emocjonalnej wieczorem.
W niektórych przypadkach stosuje się technikę kontroli bodźców lub technikę redukcji czasu snu, które mają na celu przywrócenie naturalnych mechanizmów snu.
W leczeniu bezsenności przewlekłej podstawową metodą jest terapia poznawczo behawioralna, która pomaga zmieniać negatywne schematy myślowe, redukować napięcie i wzmacniać zdrowe nawyki senne.
Jak wyleczyć bezsenność z pomocą specjalisty?
W przypadku przewlekłych problemów ze snem warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty, psychiatry lub specjalisty z poradni leczenia zaburzeń snu. Leczenie bezsenności przewlekłej często wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego terapię poznawczo-behawioralną, techniki relaksacyjne i — w uzasadnionych przypadkach — leki nasenne.
Leki nasenne powinny być stosowane krótkoterminowo i zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć uzależnienia i działań niepożądanych. W leczeniu bezsenności przewlekłej pomocne mogą być także leki przeciwdepresyjne o działaniu nasennym.
Nieleczona bezsenność negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne, może prowadzić do pogorszenia jakości snu, rozwoju zaburzeń lękowych, depresji oraz zaburzeń rytmu okołodobowego. Dlatego szybka reakcja i wdrożenie odpowiedniego leczenia bezsenności zwiększa szanse na odzyskanie zdrowego snu i poprawę funkcjonowania w ciągu dnia.
Jeśli zauważasz u siebie objawy bezsenności, nie czekaj — skonsultuj się ze specjalistą i zadbaj o swoje zdrowie.
Źródła:
M. Skalski, Bezsenność – patogeneza i leczenie (2014). Kosmos, 63(2), 233-243.
A. Wichniak, A. Wierzbicka, W. Jernajczyk, Zasady rozpoznawania i leczenia bezsenności (2008). Psychiatria w Praktyce Klinicznej, 1(1), 30-39.
M. Fornal-Pawłowska, D. Wołyńczyk-Gmaj, W. Szelenberger, Walidacja Ateńskiej Skali Bezsenności (2011). Psychiatr Pol, 45(2), 211-21.
Kopiuj link
