W dzisiejszym świecie, pełnym hałasu, informacji i bodźców z każdej strony, coraz częściej mówi się o zjawisku przebodźcowania. Może ono dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci, wpływając na ich układ nerwowy, zdrowie psychiczne oraz codzienne funkcjonowanie. Nadmiar bodźców zewnętrznych to nie tylko chwilowe poczucie zmęczenia – to stan, który w dłuższej perspektywie może prowadzić do poważnych trudności emocjonalnych i fizycznych. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest przebodźcowanie, jakie są jego przyczyny i objawy, jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze u dzieci oraz jakie skutki może powodować przestymulowany układ nerwowy.
Jakie są przyczyny przebodźcowania?
Przebodźcowanie to stan psychiczny, w którym nasz układ nerwowy jest przeciążony nadmiarem bodźców sensorycznych, zbyt dużą ilością obowiązków, brakiem higieny snu, przewlekłym stresem, a także zaburzeniami integracji sensorycznej i zaburzeniami przetwarzania sensorycznego. U dzieci może to wynikać z nadwrażliwości sensorycznej, spektrum autyzmu lub układu nerwowego w fazie rozwoju. U dorosłych problem nasila szybkie tempo życia, nadmiar informacji oraz brak umiejętności regeneracji.
Objawy przebodźcowania u dorosłych
Objawy nadmiaru bodźców mogą obejmować nadmierną drażliwość, poczucie przytłoczenia, problemy z koncentracją, bóle głowy, napięcie mięśniowe, trudności w zasypianiu oraz obniżenie nastroju. Osoby dorosłe mogą odczuwać niechęć do kontaktów społecznych, unikać głośnych miejsc, mieć trudności w przetwarzaniu kilku bodźców jednocześnie. Często pojawia się poczucie zmęczenia „bez wyraźnego powodu” oraz obniżona tolerancja na dodatkowe bodźce.
Przebodźcowane dziecko — sygnały ostrzegawcze
Przebodźcowanie dzieci to stan, w którym układ nerwowy dziecka nie radzi sobie z nadmiarem bodźców sensorycznych. Objawy mogą być subtelne lub bardzo wyraźne, to m.in. nadmierne pobudzenie lub przeciwnie – wycofanie, płaczliwość, trudności z koncentracją, nadmierna drażliwość, unikanie kontaktu wzrokowego, zasłanianie uszu, unikanie dotyku.
W przypadku niektórych dzieci pojawiają się też problemy z jedzeniem lub snem. Przebodźcowanie dziecka prowadzi często do wybuchów złości lub zamknięcia się w sobie, a jego układ nerwowy potrzebuje czasu na powrót do równowagi. Warto wspomnieć, że problem ten może być również wywołany przez zaburzenia integracji sensorycznej, które mogą nasilać wrażliwość na bodźce zewnętrzne.
Przestymulowany układ nerwowy — skutki
Długotrwałe przeciążenie sensoryczne może powodować przewlekły stres, obniżenie odporności, problemy z pamięcią i koncentracją, a także zwiększone ryzyko zaburzeń lękowych i depresji.
Przestymulowany układ nerwowy jest stale w trybie „walki lub ucieczki”, co prowadzi do nadmiernego wydzielania hormonów stresu, m.in. kortyzolu i adrenaliny. Skutkiem może być też pogorszenie jakości snu, zaburzenia trawienia, nadciśnienie czy przewlekłe napięcie mięśniowe.
Sposoby radzenia sobie z przebodźcowaniem
Aby lepiej radzić sobie z nadmiarem bodźców, warto wprowadzić regularne przerwy od urządzeń elektronicznych, ograniczyć czas spędzany w mediach społecznościowych, zadbać o higienę snu i codzienną rutynę. Pomocne są techniki relaksacyjne, takie jak ćwiczenia oddechowe, medytacja, joga, spacery na świeżym powietrzu.
U dzieci warto zapewnić spokojne miejsce do odpoczynku i unikać przeładowanego grafiku zajęć. W przypadku zaburzeń integracji sensorycznej pomocna może być terapia SI (Sensory Integration).
Kiedy warto skonsultować się ze specjalistą?
Warto zwrócić się do psychologa, terapeuty lub lekarza, jeśli objawy przebodźcowania utrzymują się długo, nasilają się lub znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie. Konsultacja jest szczególnie ważna, gdy pojawiają się objawy zaburzeń lękowych, depresji, przewlekłej bezsenności, a u dzieci – trudności w nauce i relacjach społecznych. Specjalista może pomóc ustalić przyczyny problemu i zaproponować odpowiednie formy wsparcia, aby przywrócić równowagę układu nerwowego i poprawić jakość życia.
Źródła:
E. Duda-Maciejewska, Kochajmy nudę! Nuda jako alternatywa dla przebodźcowanego świata współczesnej młodzieży w kontekście rozwoju zdolności (2024). Szkoła Specjalna, 85, 51-60., Data dostępu: 11.08.2025r.
J. S. Radesky, S. Eisenberg, C. J. Kistin, J. Gross, G. Block, B. Zuckerman, M. Silverstein, Overstimulated consumers or next-generation learners? Parent tensions about child mobile technology use (2016). The Annals of Family Medicine, 14(6), 503-508., Data dostępu: 11.08.2025r.
M. Frankenhaeuser, B. Nordheden, A. L. Myrsten, B. Post, Psychophysiological reactions to understimulation and overstimulation (1971). Acta Psychologica, 35(4), 298-308., Data dostępu: 11.08.2025r.
Kopiuj link
