ADD — co to za zaburzenie?

ADD, czyli attention deficit disorder (angielski termin oznaczający zespół deficytu uwagi), to zaburzenie neurobiologiczne charakteryzujące się trudnościami z koncentracją uwagi, utrzymaniem skupienia oraz organizacją codziennych zadań – bez występowania nadpobudliwości ruchowej, typowej dla ADHD. W rzeczywistości ADD występuje zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych, choć w tej drugiej grupie jest znacznie rzadziej diagnozowane.

Zaburzenia koncentracji uwagi ADD nie wiążą się z brakiem inteligencji czy lenistwem. Wręcz przeciwnie – wiele osób z tą przypadłością to osoby utalentowane, które mimo potencjału mają trudności z organizacją codziennego życia, dotrzymywaniem terminów czy kończeniem rozpoczętych zadań. Problemem jest nie sama chęć działania, ale utrzymaniem skupienia na konkretnym zadaniu i radzenie sobie z nadmiarem bodźców zewnętrznych.

Specjaliści wskazują, że przyczyny zaburzenia koncentracji uwagi mają podłoże genetyczne i neurobiologiczne. W badaniach mózgu osób z ADD obserwuje się obniżoną aktywność w obszarach odpowiedzialnych za kontrolę impulsów, planowanie i zdolność koncentracji uwagi. Często współwystępują też inne trudności, takie jak zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne czy problemy z kontrolą emocji.

Ważne jest, aby zespół ten zrozumieć nie jako cechę charakteru, ale jako realne zaburzenie funkcjonowania układu nerwowego. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu i odpowiedniemu leczeniu osoby z ADD mogą znacząco poprawić codzienne funkcjonowanie i jakość życia – zarówno w miejscu pracy, jak i w życiu rodzinnym.

Objawy ADD u dorosłych

Objawy ADD u osób dorosłych są często subtelniejsze niż u dzieci, jednak ich wpływ na życie zawodowe, relacje i organizację codziennego życia może być równie istotny. Osoby z ADD mogą przez lata funkcjonować bez diagnozy, zmagając się z niezrozumiałym dla siebie chaosem, częstym zapominaniem, trudnościami z planowaniem czy wykonywaniem zadań w terminie.

Do najczęstszych objawów ADD u dorosłych należą:

• trudności ze skupieniem uwagi podczas wykonywania monotonnych lub długotrwałych zadań,

• łatwe rozpraszanie się przez bodźce zewnętrzne lub własne myśli,

• częste gubienie rzeczy, zapominanie o spotkaniach czy terminach,

• impulsywne podejmowanie decyzji,

• trudności z kończeniem rozpoczętych projektów,

• problemy z utrzymaniem porządku i struktury dnia,

• poczucie wewnętrznego chaosu i przeciążenia,

• niska tolerancja na frustrację,

• niska samoocena, wynikająca z chronicznych trudności i porażek.

Objawy te mogą się nasilać pod wpływem stresu, zmęczenia, braku snu lub zaburzeń współistniejących, takich jak zaburzenia lękowe czy depresyjne.

Czym ADD różni się od ADHD?

Choć terminy ADD i ADHD bywają stosowane zamiennie, istnieje między nimi istotna różnica. ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) obejmuje zarówno problemy z koncentracją, jak i nadpobudliwość ruchową oraz impulsywność. Natomiast ADD oznacza zespół deficytu uwagi bez nadpobudliwości ruchowej.

W praktyce osoby z ADD:

• nie są nadmiernie ruchliwe,

• nie wykazują zachowań impulsywnych w takim stopniu, jak osoby z ADHD,

• sprawiają wrażenie zamyślonych, wycofanych lub nieobecnych,

• zmagają się głównie z utrzymaniem uwagi, organizacją i planowaniem.

ADD uznaje się dziś za podtyp ADHD – tzw. prezentacja przeważająca z zaburzeniami koncentracji uwagi (ang. predominantly inattentive presentation). Mimo że nie towarzyszy jej nadpobudliwość psychoruchowa, skutki ADD mogą być równie poważne i wymagać specjalistycznego wsparcia.

Jak wygląda diagnostyka ADD?

Rozpoznanie ADD u osób dorosłych wymaga kompleksowej oceny psychologicznej i psychiatrycznej. Nie istnieje jedno badanie, które pozwala jednoznacznie potwierdzić zaburzenie – diagnoza opiera się na analizie objawów, ich wpływu na codzienne funkcjonowanie oraz historii życia pacjenta. Kluczowym krokiem jest szczegółowy wywiad kliniczny, podczas którego specjalista może zidentyfikować objawy towarzyszące ADD od dzieciństwa. Często stosuje się również testy psychologiczne i kwestionariusze samooceny, które pomagają ocenić zakres trudności związanych z koncentracją, organizacją czy impulsywnością.

Ważnym aspektem diagnostyki jest wykluczenie innych przyczyn zaburzeń koncentracji uwagi, takich jak przewlekły stres, brak snu, depresja, zaburzenia lękowe czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Diagnoza ADD bywa trudna, ponieważ objawy mogą być niespecyficzne, a osoby z tym zespołem często uczą się maskować swoje trudności. Z tego względu istotne jest zaangażowanie nie tylko specjalistów, ale także najbliższego otoczenia pacjenta, które może dostarczyć dodatkowych informacji o sposobie jego funkcjonowania.

Czy ADD można skutecznie leczyć?

Chociaż ADD nie jest zaburzeniem, które można całkowicie wyleczyć, to dzięki odpowiedniemu leczeniu wiele osób doświadcza znacznej poprawy w funkcjonowaniu na co dzień. Kluczowe jest indywidualne podejście do pacjenta i dobranie metod terapeutycznych odpowiadających jego potrzebom. Najczęściej wykorzystywaną formą leczenia jest psychoterapia, w szczególności terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga zrozumieć mechanizmy działania ADD oraz uczy technik lepszego zarządzania uwagą i organizacją zadań.

W niektórych przypadkach rozważa się także leczenie farmakologiczne – szczególnie gdy objawy znacząco utrudniają funkcjonowanie zawodowe, społeczne lub emocjonalne. Uzupełnieniem terapii mogą być techniki relaksacyjne, aktywność fizyczna, wsparcie w tworzeniu codziennej rutyny oraz psychoedukacja, dzięki której pacjent i jego bliscy lepiej rozumieją istotę zaburzenia. Leczenie ADD to proces, który wymaga czasu i konsekwencji, jednak jego efekty często przekładają się na poprawę jakości życia, relacji i samooceny.

Psychoterapia w leczeniu ADD (attention deficit disorder)

Psychoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu ADD u dorosłych. To bezpieczna przestrzeń, w której osoba z deficytem uwagi może przyjrzeć się własnym trudnościom, zrozumieć ich źródła i zacząć pracę nad konkretnymi mechanizmami funkcjonowania. W terapii pacjenci uczą się rozpoznawać swoje schematy myślenia i działania, rozwijają umiejętności planowania, ustalania priorytetów i zarządzania czasem.

Oprócz tego psychoterapia daje przestrzeń do przepracowania emocji towarzyszących zaburzeniu, takich jak frustracja, niska samoocena czy poczucie winy. Regularne sesje pomagają także wzmacniać motywację do zmiany, a terapeuta może być wsparciem w procesie tworzenia bardziej uporządkowanego i przewidywalnego życia.

W wielu przypadkach terapia łączona jest z innymi formami wsparcia, takimi jak farmakoterapia, coaching, trening umiejętności społecznych czy elementy mindfulness. Takie kompleksowe podejście daje najlepsze rezultaty i pomaga osobom z ADD skutecznie funkcjonować w różnych sferach życia.

Źródła:

A. Spirydowicz, z zaburzeniami koncentracji uwagi (2005)., Data dostępu: 01.10.2025r.

H. Langauer-Lewowicka, Z. Rudkowski, K. Pawlas, Zaburzenia hiperkinetyczne z zaburzeniami koncentracji uwagi u dzieci – zagrożenia środowiskowe (2016), Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, 19(4), 53–58., Data dostępu: 01.10.2025r.

B. Lahey, W. Pelham, E. Schaughency, M. Atkins, H. Murphy, G. Hynd, M. Russo, S. Hartdagen, A. Lorys-Vernon, Dimensions and types of attention deficit disorder (1988), Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 27(3), 330–335., Data dostępu: 01.10.2025r.