W codziennym życiu każdy z nas może doświadczyć momentów wycofania, ciszy czy dystansu wobec innych. Jednak samotność to coś więcej niż tylko bycie samemu. To uczucie, które potrafi wpływać zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne, a długotrwała samotność prowadzi do realnych trudności w relacjach, obniżenia nastroju, a nawet zaburzeń zdrowia. W tym artykule przyjrzymy się, czym jest samotność, jakie niesie skutki i jak radzić sobie z tym uczuciem — także w związkach i małżeństwach.
Czym jest samotność?
Samotność to stan, w którym człowiek odczuwa brak znaczących relacji z innymi ludźmi, a jego potrzeba bliskości i zrozumienia nie jest zaspokojona. Ważne jest, by odróżnić samotność od chwilowej potrzeby bycia samemu — nie każdy brak towarzystwa musi prowadzić do poczucia osamotnienia.
Poczucie samotności to coś głębszego — dotyka emocji, myśli i relacji z innymi. Źródła samotności bywają różne: mogą wynikać z braku bliskich znajomych, rozstania z ukochaną osobą, śmierci partnera, problemów zdrowotnych, ale też z braku zrozumienia nawet wtedy, gdy formalnie „masz rodzinę” czy znajomych wokół siebie.
Samotność społeczna, czyli izolacja od ludzi, to tylko jeden z rodzajów samotności. Często towarzyszy jej samotność emocjonalna — mimo kontaktu z innymi odczuwasz brak więzi, zrozumienia i wsparcia. W praktyce pokazuje się to w sytuacjach, gdy przebywasz z ludźmi, ale nie czujesz z nimi bliskości.
Przyczyną samotności mogą być też zmiany w etapie życia — przeprowadzka, rozstanie, strata pracy, pojawienie się dzieci, a nawet przejście na emeryturę. Wtedy nagle spada liczba interakcji społecznych, a codzienne życie staje się bardziej zamknięte.
Warto pamiętać, że ten stan nie zawsze jest zły. Może być czasem rozwoju, refleksji, odpoczynku. Problem pojawia się wtedy, gdy trwa zbyt długo, a my nie potrafimy z niego wyjść — wtedy prowadzi do większego osamotnienia, pogorszenia zdrowia psychicznego i pogłębiającego się poczucia samotności.
Skutki długotrwałej samotności
Długotrwała samotność prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Badania naukowe pokazują, że samotność społeczna zwiększa ryzyko depresji, lęku, zaburzeń snu, a także problemów z układem krążenia czy obniżenia odporności organizmu. Z powodu samotności może pojawić się brak motywacji, niechęć do codziennych obowiązków, a nawet poczucie braku sensu.
Osoby z uczuciem samotności częściej skarżą się na brak energii, obniżony nastrój, poczucie zagubienia, problemy z koncentracją, a także większą podatność na stres. Z czasem pojawia się tendencja do wycofywania się z interakcji społecznych, co tylko pogłębia izolację.
Samotność w związku i małżeństwie
Ludzie są stworzeniami stadnymi i społecznymi. Mogą jednak doświadczać samotności w związku z innymi. W bliskiej relacji samotność pojawia się najczęściej wtedy, gdy partnerzy przestają ze sobą rozmawiać, nie dzielą się swoimi uczuciami, a codzienne życie sprowadza się do obowiązków i rutyny.
Najczęstsze przyczyny samotności w związku to brak zrozumienia, dystans emocjonalny lub nieumiejętne budowanie znaczących relacji. Młodzi rodzice, osoby przechodzące przez trudności finansowe lub emocjonalne, mogą doświadczać większej samotności mimo formalnej bliskości z partnerem.
Co ciekawe, samotność w małżeństwie pojawia się także po odejściu dzieci z domu lub w okresie emerytury, kiedy to brak wspólnych celów i nowych doświadczeń może nasilić poczucie osamotnienia.
Lęk przed samotnością — monofobia
Niektóre osoby odczuwają skrajny lęk przed samotnością, określany jako monofobia. To silny, irracjonalny strach przed byciem samemu, często prowadzący do angażowania się w niezdrowe relacje lub unikania sytuacji, w których można poczuć brak towarzystwa.
Lęk przed samotnością może być powiązany z wcześniejszymi doświadczeniami braku miłości, odrzucenia lub traumy. Monofobia wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, zwiększa napięcie, wywołuje mechanizmy obronne i utrudnia podejmowanie decyzji oparte na własnych potrzebach.
Jak radzić sobie z samotnością?
Z samotnością można radzić sobie na wiele sposobów, choć nie zawsze jest to łatwy proces. Pierwszym krokiem jest zrozumienie objawów samotności — zrozumienie, że wynika ona nie tylko z braku innych ludzi, ale też z braku znaczących relacji, szczerej rozmowy i poczucia przynależności.
Ważne jest budowanie interakcji społecznych — szukanie ludzi o podobnych zainteresowaniach, angażowanie się w działania społeczne, a także rozmowy z bliskimi znajomymi. Dobrym pomysłem może być również terapia grupowa, która pomaga poradzić sobie z samotnością poprzez wymianę doświadczeń i wsparcie emocjonalne.
Należy także dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne — regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i redukcja stresu wspierają lepsze funkcjonowanie na co dzień. Samotność prowadzi do izolacji, dlatego warto przełamywać bariery i podejmować próby budowania relacji.
Wsparcie psychologa w samotności - kiedy warto?
Jeśli samotność staje się przytłaczająca, utrudnia codzienne życie i wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, warto skorzystać ze wsparcia psychologa. Profesjonalista pomoże zrozumieć, skąd Twoja samotność wynika, wskaże jej przyczyny i wskaże sposoby radzenia sobie.
Warto pamiętać, że samotność to nie powód do wstydu — to trudność, z którą można i warto pracować, by odzyskać zdrowie psychiczne, poczucie zrozumienia i bliskości z innymi. Każdy człowiek zasługuje na życie w otoczeniu ludzi, z którymi czuje się bezpiecznie i wartościowo. Samotność to wyzwanie, ale także szansa na zmianę i odbudowę relacji — z innymi i z samym sobą.
Źródła:
J. Nowaczyk, Samotność w życiu ludzkim (2009). Studia Włocławskie, 11, 212-232., Data dostępu: 25.06.2025r.
S. Zalewska, Samotność i osamotnienie w doświadczeniach i narracjach małżeństw z dużym stażem pożycia małżeńskiego (2017). Exlibris Social Gerontology Journal, 14(2), 40-55., Data dostępu: 25.06.2025r.
Z. Dołęga, Poczucie samotności jako moderator przebiegu kryzysów sytuacyjnych, rozwojowych i egzystencjalnych (2020). Psychologia Rozwojowa, 25(3), 89-99., Data dostępu: 25.06.2025r.
P. Mrozińska, Doświadczenie samotności małżonków i strategie radzenia sobie z nim (2009). Psychologia Rozwojowa, 14(3)., Data dostępu: 25.06.2025r.
Kopiuj link
