Nikotynizm – jak skutecznie rzucić palenie i odzyskać zdrowie?

Co to jest nikotyna i jak działa na organizm?

Nikotyna to alkaloid występujący naturalnie w liściach tytoniu. Ma silne właściwości uzależniające, a jej działanie na układ nerwowy człowieka jest szybkie i wyraźne. Już po kilku sekundach od zaciągnięcia się dymem papierosowym nikotyna trafia do mózgu, gdzie wiąże się z receptorami nikotynowymi, pobudzając wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika związanego z przyjemnością, nagrodą i tzw. hormonem szczęścia.

Nikotyna działa pobudzająco w małych dawkach, a w większych może wywoływać objawy toksyczne. Wysokim dawkom towarzyszą niekiedy bóle głowy, zawroty, a nawet uczucie oderwania od rzeczywistości. Regularne przyjmowanie nikotyny prowadzi do tolerancji i uzależnienia fizycznego oraz psychicznego. Maksymalne stężenie nikotyny we krwi osiągane jest zwykle w ciągu kilku minut, szczególnie przy porannej kawie – wtedy głód nikotynowy bywa najbardziej intensywny.

Układ oddechowy i układ krążenia są szczególnie narażone na skutki przewlekłego palenia tytoniu. Substancje zawarte w dymie papierosowym, takie jak tlenek węgla, uszkadzają naczynia krwionośne i zmniejszają zdolność organizmu do transportu tlenu. Nikotyna zwiększa ciśnienie krwi i tętno, obciążając pracę serca. Dodatkowo substancje zawarte w dymie tytoniowym powodują podrażnienia błon śluzowych w jamie ustnej, gardle i przełyku.

Uzależnienie od nikotyny — mechanizm nałogu

Mechanizm uzależnienia od nikotyny jest złożony i obejmuje zarówno komponent biologiczny, jak i psychologiczny. Uzależnienie rozwija się stopniowo – już po kilku papierosach mózg zaczyna kojarzyć nikotynę z przyjemnością i nagrodą, co prowadzi do utrwalania zachowania. Regularne stosowanie papierosów wywołuje tzw. głód nikotynowy, czyli silne pragnienie przyjęcia kolejnej dawki substancji w celu uniknięcia objawów odstawienia.

Objawy odstawienia obejmują m.in. drażliwość, brak energii, problemy z koncentracją, bóle głowy, zaburzenia snu oraz uczucie lekkości lub rozkojarzenia. Proces odzwyczajania od nikotyny bywa trudny, ponieważ oprócz uzależnienia fizycznego silnie działa mechanizm nawyku – np. palenie przy kawie, podczas przerwy w pracy czy w stresujących sytuacjach. Niektóre leki mogą łagodzić objawy głodu nikotynowego i ułatwiać ten proces.

Nikotynizm — objawy i skutki zdrowotne

Nikotynizm, czyli uzależnienie od nikotyny, prowadzi do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wśród najczęściej występujących objawów znajdują się przewlekły kaszel, duszności, częste infekcje górnych dróg oddechowych oraz podrażnienia w jamie ustnej i gardle. Osoby palące narażone są na zwiększone ryzyko wystąpienia chorób takich jak nowotwory płuc, zapalenie oskrzeli, udaru mózgu, zaburzenia erekcji czy choroby układu sercowo-naczyniowego.

W dymie papierosowym i tytoniowym znajduje się ponad 7000 substancji chemicznych, z czego kilkadziesiąt ma udowodnione działanie rakotwórcze. Substancje te uszkadzają DNA komórek i sprzyjają rozwojowi zmian nowotworowych nie tylko w płucach, ale także w gardle, krtani, przełyku czy pęcherzu moczowym. Dodatkowo, osoby uzależnione od nikotyny często mają obniżoną odporność i wolniejszą regenerację organizmu.

Palenie bierne - na czym polega?

Palenie bierne to wdychanie dymu tytoniowego przez osoby, które same nie palą, ale przebywają w otoczeniu palaczy. Dym uwalniany z końcówki papierosa oraz ten wydychany przez osobę palącą zawiera szkodliwe substancje, które wpływają na zdrowie otoczenia. Szczególnie narażone są dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby starsze, u których nawet krótkotrwała ekspozycja może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Skutki biernego palenia obejmują m.in. zwiększone ryzyko infekcji układu oddechowego, astmy, zapalenia płuc, a u dzieci – zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej. W przypadku papierosa wypalanego w zamkniętym pomieszczeniu stężenie substancji toksycznych może być nawet kilkukrotnie wyższe niż na otwartej przestrzeni. Dlatego zaprzestanie palenia to nie tylko korzyść dla palacza, ale także realna ochrona zdrowia jego bliskich.

Leki na rzucenie palenia - czy działają?

Na rynku dostępnych jest wiele środków farmakologicznych wspomagających rzucenie palenia. Wśród nich znajdują się m.in. gumy do żucia, plastry nikotynowe, pastylki, aerozole oraz tabletki powlekane zawierające nikotynę w kontrolowanej dawce. Preparaty te działają poprzez dostarczanie niewielkich dawek nikotyny bez udziału dymu tytoniowego, co łagodzi objawy odstawienia i zmniejsza głód nikotynowy.

Niektóre leki zawierają cytyzynę – substancję, która działa na receptorach nikotynowych, zmniejszając satysfakcję z palenia i ograniczając potrzebę sięgnięcia po papierosa. Istnieją również inne substancje dostępne wyłącznie na receptę, które mogą wspomagać leczenie uzależnienia poprzez wpływ na neuroprzekaźniki w mózgu. Lekarz dobierze odpowiedni produkt, ponieważ powinien być on dostosowany do stanu zdrowia i stopnia uzależnienia pacjenta.

Warto zapoznać się z dostępnymi możliwościami i skonsultować decyzję z lekarzem. Jednoczesne stosowanie psychoterapii, środków farmakologicznych oraz wsparcia grupowego znacznie zwiększa szansę na skuteczne zaprzestanie palenia.

Gdzie szukać pomocy i motywacji w rzucaniu palenia?

Rzucenie palenia to proces, który wymaga silnej motywacji, ale nie musi być samotną walką. Wsparcie specjalistów i bliskich odgrywa ogromną rolę w utrzymaniu decyzji o zerwaniu z nałogiem. Pomoc można znaleźć m.in. w telefonicznej poradni dla osób palących, poradniach leczenia uzależnień, a także w ramach programów zdrowotnych prowadzonych przez niektóre przychodnie.

Ważnym elementem terapii jest regularna konsultacja z psychologiem lub terapeutą uzależnień, który pomoże zrozumieć psychologiczne mechanizmy nałogu i wesprze w procesie odzwyczajania od palenia. Skuteczne może być także uczestnictwo w grupach wsparcia, korzystanie z aplikacji monitorujących postępy czy prowadzenie dziennika nawyków.

Rzucanie palenia to jedno z najważniejszych działań na rzecz poprawy jakości życia i zdrowia – zarówno własnego, jak i najbliższego otoczenia. Każdy dzień bez papierosa to krok ku lepszej przyszłości.

Źródła:

K. Michalska, Pośrednie godzenie w życie ludzkie: narkomania, alkoholizm, nikotynizm, dopalacze (2019), Studia nad Rodziną, 23(2-3-4), 73-80., Data dostępu: 01.10.20215r.

P. Kuna, A. Płatek, T. Tomasik, P. Gałecki, T. Drewa, F. Szymański, Postępowanie w uzależnieniu od nikotyny — interdyscyplinarne rekomendacje ekspertów (2020), Forum Medycyny Rodzinnej, 14(2), 66-72., Data dostępu: 01.10.20215r.

J. Szymańska, B. Frydrych, E. Bruchajzer, Nikotyna (2007), Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 2(52), 121-154., Data dostępu: 01.10.20215r.