ARFID, czyli avoidant restrictive food intake disorder, to zaburzenie polegające na unikaniu przyjmowania pokarmów lub ich ograniczaniu bez związku z chęcią kontrolowania masy ciała czy kształtu sylwetki. W odróżnieniu od innych zaburzeń odżywiania, takich jak bulimia psychiczna czy anoreksja, ARFID dotyczy głównie problemów z jedzeniem wynikających z wrażliwości sensorycznej, traumatycznych doświadczeń związanych z jedzeniem lub brakiem zainteresowania jedzeniem.
Co to ARFID i jakie są przyczyny?
ARFID jest jednostką chorobową ujętą w podręczniku diagnostycznym DSM-5 jako osobna kategoria zaburzeń odżywiania. Jego przyczyny są złożone i mogą obejmować zarówno czynniki biologiczne, jak i psychiczne. Najczęściej wskazywane są:
-
wrażliwość sensoryczna – np. nadwrażliwość na teksturę, zapach, kolor lub temperaturę produktów spożywczych,
-
traumatyczne doświadczenia związane z jedzeniem – np. zakrztuszenie się, wymioty, ból żołądka,
-
brak zainteresowania jedzeniem lub szybkie odczuwanie sytości,
-
zaburzenia lękowe i inne zaburzenia psychiczne,
-
współwystępowanie ze spektrum autyzmu.
W niektórych przypadkach ARFID może mieć związek z chorobami nowotworowymi, zaburzeniami neurologicznymi lub przewlekłymi problemami zdrowotnymi.
Objawy i rozpoznanie ARFID (avoidant/restrictive food intake disorder)
Objawy ARFID obejmują ograniczanie przyjmowania pokarmów, unikanie jedzenia określonych produktów spożywczych oraz eliminowanie całych grup żywności z diety. ARFID często doprowadza do:
-
utraty masy ciała lub zahamowania wzrostu u dzieci,
-
niedożywienia i niedoborów pokarmowych,
-
ograniczenia diety pozbawionej różnorodności żywności,
-
trudności w spożywaniu posiłków wśród ludzi,
-
niepokojów związanych ze spożywaniem posiłków.
Rozpoznanie tego zaburzenia odżywiania wymaga wykluczenia innych problemów z odżywianiem, takich jak anoreksja czy bulimia psychiczna, oraz chorób somatycznych. W świetle wyników badań, osoby z ARFID często zgłaszają niechęć do spożywania nowych potraw i mają trudności z przyjmowaniem odpowiedniej ilości jedzenia.
Czym ARFID różni się od anoreksji?
W przypadku zespołu unikania i ograniczania przyjmowania pokarmu, unikanie jedzenia nie wynika z lęku przed przytyciem ani z niskiego poczucia własnej wartości związanego z wyglądem ciała. To kluczowa różnica w porównaniu z anoreksją. Osoby z ARFID nie skupiają się na kontroli masy ciała, lecz unikają jedzenia z powodu wrażliwości sensorycznej, traumy lub braku zainteresowania jedzeniem.
ARFID u dzieci i dorosłych
ARFID może dotyczyć osób w każdym wieku, choć najczęściej występuje we wczesnym dzieciństwie. W przypadku dzieci często prowadzi do zahamowania wzrostu, niedożywienia i problemów zdrowotnych. U dorosłych ARFID wiąże się z trudnościami w życiu codziennym, ograniczaniu aktywności społecznej związanej ze spożywaniem posiłków oraz z problemami zdrowotnymi wynikającymi z niedoborów żywieniowych.
Zespół unikania i ograniczania przyjmowania pokarmu jest coraz częściej rozpoznawany zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Leczenie tego zaburzenia wymaga kompleksowego podejścia.
Jak wygląda terapia w ARFID?
Leczenie obejmuje interdyscyplinarne podejście, w którym istotną rolę odgrywa: terapia poznawczo-behawioralna (behavioral therapy), psychoterapia oraz wsparcie dietetyczne. Aby wyleczyć ARFID, należy skupić się na:
-
stopniowym wprowadzaniu nowych pokarmów,
-
pracy nad wrażliwością sensoryczną,
-
stopniowym zwiększaniu ilości jedzenia i różnorodności żywności,
-
zmniejszaniu lęku przed spożywaniem posiłków,
-
leczeniu niedożywienia i niedoborów.
W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne – np. w przypadku współwystępowania zaburzeń lękowych lub depresyjnych.
Wsparcie psychodietetyczne i psychoterapia osób z ARFID
Wsparcie psychodietetyczne odgrywa kluczową rolę w leczeniu ARFID. Psychodietetyk pomaga osobie chorej w stopniowym wprowadzaniu nowych produktów spożywczych i pracuje nad poprawą relacji z jedzeniem. Współpraca z psychoterapeutą pozwala na pracę nad trudnościami emocjonalnymi, które mogą być przyczyną tego zaburzenia.
Terapia ARFID opiera się często na technikach poznawczo-behawioralnych oraz stopniowym przezwyciężaniu trudności związanych z unikaniem posiłków. W niektórych przypadkach leczenia wymagają również objawy związane z innymi zaburzeniami psychicznymi.
Dzięki odpowiedniej diagnozie i terapii osoby z zespołem unikania i ograniczania przyjmowania pokarmów mogą poprawić swoje zdrowie fizyczne, życie codzienne i relacje społeczne, odzyskując większą swobodę w spożywaniu posiłków społecznych i poprawiając ogólną jakość życia.
Źródła:
K. S. Brigham, L. D. Manzo, K. T. Eddy, J. J. Thomas, Evaluation and treatment of avoidant/restrictive food intake disorder (ARFID) in adolescents (2018). Current Pediatrics Reports, 6(2), 107-113., Data dostępu: 22.07.2025r.
F. Feillet, A. Bocquet, A. Briend, J. P. Chouraqui, D. Darmaun, M. L. Frelut, Comité de Nutrition de la Société Française de Pédiatrie, Nutritional risks of ARFID (avoidant restrictive food intake disorders) and related behavior (2019). Archives de Pédiatrie, 26(7), 437-441., Data dostępu: 22.07.2025r.
E. Willmott, R. Dickinson, C. Hall, K. Sadikovic, E. Wadhera, N. Micali, T. Jewell, A scoping review of psychological interventions and outcomes for avoidant and restrictive food intake disorder (ARFID) (2024). International Journal of Eating Disorders, 57(1), 27-61., Data dostępu: 22.07.2025r.
Kopiuj link
